Het probleem van China

Het probleem van China? Bedenk het lekker zelf.

Afgelopen vrijdag was ik te gast bij een schilder hier in Shenyang. Het is geen open figuur en staat niet te springen om bezoek. Hij heeft geen computer, alleen een telefoon dat dateert uit de Ming Dynastie, en spreekt Chinees en alleen maar Chinees. Ik ging erheen met een student kunstgeschiedenis die ik hier heb leren kennen. Voor hem was het een uitzondering om bij een kunstenaar op bezoek te mogen komen. Achteraf vertelde hij me dat de deuren van dit soort mensen meestal hermetisch gesloten blijven voor Chinese studenten. De artiesten en universitaire professoren gaan ervan uit dat er toch niets interessants uit kan voortvloeien. Het feit dat ik een vrouwelijke Ph.D. ben én uit Spanje kom opende voor mij, in dit geval, de deuren naar zijn studio. Mijn Chinese vriend vertelt me dat hij één van de weinige studenten in zijn klas is die echt interesse heeft voor kunst. De meeste van zijn klasgenoten komen iedere dag naar de les (of niet), zeggen “ja en amen” tegen de professor, komen de les door met het spelen van spelletjes op hun iphones en gaan dan weer naar huis. Hun gedachten komen niet verder dan het klaslokaal, laat staan de wereld daarbuiten.

Maar, hoe onwetend zijn wij zelf eigenlijk wel niet over China? Mijn vriend thuis in Barcelona dacht de eerste weken dat ik hier in China was dat ik in Xian zat. Je weet wel, die stad van de Terracotta soldaten. Ach, Shenyang, wie heeft er eigenlijk ooit van gehoord? Achthonderd km noordoostelijk van Beijing, lekker dicht bij Noord-Korea en niet al te ver van de Russische stad Vladivostok. Een stad met maar negen miljoen inwoners wordt natuurlijk al snel over het hoofd gezien als het om China gaat. Maar ook qua Chinese cultuur blijven wij “westerlingen” nogal onnozel, vrees ik. Het zijn altijd de stereotypes die snel boven komen drijven wanneer het over China gaat. Mysterieuze beelden van draken, keizers, concubines en de Chinese muur is het eerste wat onze hersenen oproepen bij het horen van het woord “China”. Ook de Chinese restaurants komen heel even voorbijflitsen met de gebruikelijke gerechten van Fu Yong Hai en Gado Gado. “Witte lijst elbij?” ik hoor het al zeggen.
Of misschien denken we aan de zakken geld die hier zogenaamd te verdienen zijn in de belachelijk snelgroeiende economie. De banen liggen voor het oprapen wordt er vooral geroepen naar buitenlanders die overwegen deze kant op te komen. Dat is waar en velen vinden ook al snel een baan als leraar of lerares Engels. Vier keer per dag een uurtje lesgeven aan drie- of vierjarige Chineesjes op de privéscholen die hongerig op zoek zijn naar de natives. De baan van je leven. Maar voor de “gewone” Chinezen is China absoluut geen goudmijn maar eerder een land van dagelijks ploeteren, zo’n twaalf uur of meer per dag. En dan drie dagen per maand vrij die vaak besteed worden aan het opzoeken van de kinderen die ergens kilometers buiten de stad bij opa en oma wonen.
Overal wordt er gebouwd, zeker hier in Shenyang. Als het een dag flink waait wordt de zon onzichtbaar door al het stof dat opwaait van alle constructie sites. Maar als het stof weer is neergedwarreld en je even wat beter kijkt dan zul je al snel zien dat de meeste gebouwen van zo’n dertig verdiepingen allemaal leegstaan. Niemand kan ze betalen.

Maar wat het échte probleem van China is? Precies wat mijn Chinese vriend al eerder verteld heeft. De meeste Chinezen kunnen en zullen niet voor zichzelf denken. Al twee maanden zit ik hier op de universiteit van Shenyang te zwoegen om het eeuwige Chinees een niveau hoger te krijgen. We krijgen vier uur per dag les maar er wordt geen moment van ons gevraagd om zelf na te denken of om onze gedachten op papier te zetten. Chinees wordt er letterlijk ingestampt. Teksten worden uit het hoofd geleerd door ze tien keer achter elkaar hardop te reciteren met de hele klas. Chinese karakters leer je door ze honderden keren te schrijven in kleine boekjes die er speciaal voor zijn gemaakt. Voor ieder karakter één hokje. Maar voor eigen ideeën zijn er hier in China eigenlijk geen hokjes. Althans, dat is mijn opinie. En door dit te denken en te uiten ben ik nu duidelijk buiten de lijntjes aan het schrijven. Chinezen zijn harde werkers. Maar het is ook waar dat het merendeel simpelweg doet wat er van ze gevraagd wordt, zonder er al teveel vraagtekens bij te zetten. Gezien hun geschiedenis kijk je er eigenlijk ook niet zo raar van op. Maar in de toekomst zal dit echt het zwakke punt van China worden: het gebrek aan eigen ideeën en creativiteit. Stel je voor dat het land met het grootste aantal inwoners in staat zou zijn om zelf na te denken. Dat zou echte power en rijkdom zijn. Dat is pas groei en vooruitgang.

Het “Westen” is geïnteresseerd in China vooral om de economie en om er zelf rijker van te worden. Mankracht is goedkoop hier en er zijn handen in overvloed. Maar niet alles gaat om geld en productie. Het probleem van China? Denk er zelf maar eens goed over na. Jullie kunnen het tenminste (toch)?